TÜRKLERİN BAYRAMI NEVRUZ

Nevruz gece ile gündüzün eşit olduğu, gün dönümü olarak da adlandırılan, ilkbaharın geldiği 21 Mart günüdür. Rumi takvimde 9 Mart’a rastladığı için halk arasında Mart 9’u diye anılır. Nevruz ile tabiat yeniden doğar ve yeni bir hayat başlar. Kelime olarak “Yeni gün” anlamına gelir. Nevruz günü, aynı zamanda iyilik ve bereketi temsil eden baharla, kötülük ve sıkıntıyı temsil eden kışın mücadelesini sembolize eder. Aynı zamanda Türklerin demir dağları eriterek Ergenekon’dan çıktıkları, bağımsızlıklarını kazandıkları gündür.

Körükle ateş yakalı,

Demirden dağı yıkalı,

Ergenekon’dan çıkalı,

Nevruz, Türk’ün bayramıdır. (Aşık Osman Feymani)

Azerbaycan, Türkmenistan, Tataristan, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan’da milli bayram olarak kutlanmaktadır. Selçuklu ve Osmanlı zamanında da milli bayram olarak kutlanmıştır. Nevruz’un çeşitli Türk topluluklarındaki adları şöyledir:

İlk Altay Türkleri; Cılgayak Bayramı

Azerbaycan; Ergenekon, Bozkurt Bayramı

Başkurt Türkleri; Ekin Bayramı

Doğu Türkistan; Yeni Gün, Baş Bahar

Gagavuzlar; İlkyaz

Hakas Türkleri; Cılsırtı, Ulu Kün

Karaçay-Malkar Türkleri; Gollu, Gutan, Saban Toy, Tegri, Toy

Kazak Türkleri; Ulus Günü

Kazan Türkleri ve Karakalpaklar; Ergenekon Bayramı

Türkmenler; Teze Yıl

Uygur Türkleri; Yeni Gün

Türk topluluk ve devletlerinde olduğu gibi Mete Han zamanında da çok daha büyük şenlikler yapılmaktaydı. Türklerin Nevruz gelenekleri ile ilgili olarak tarihi kaynaklar da bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;

Abul Kasım Firdevsi - Şahname

Kaşgarlı Mahmut - Divân-ı Lügat’it Türk

Yusuf Has Hacib - Kutadgu Bilig

Ömer Hayyam - Nevruzname

Hüca Ali Termizi - Nevruzname

Mevlana Lütfi - Gül ve Nevruz

Ebulgazi Bahadır Han - Şecere-i Türk

Atatürk de 1922 yılında Ankara Keçiören’de nevruz şenlikleri düzenletmiştir. Ayrıca Atatürk Ergenekon’dan çıkış tablosu yaptırmıştır. Bu tabloda Ergenekon’dan çıkış ve onlara yol gösteren bozkurt resmedilmiştir. Nevruz’da kullanılan renklerin Türk geleneğindeki anlamları şöyledir:

Sarı: Sarı rengin kutsallığı Şamanizm’den kaynaklanmaktadır. Dünyanın merkezini temsil eder. Ülgen’in altın kaplı sarayı ve altın renkli tahtı dünyanın merkezini oluşturur.

Yeşil: Türk mitolojisine göre, Tanrı Ülgen’nin yedi oğlundan biri olan Yeşil Kaan’dır. Görevi bitkilerin büyümesini ve yeşillenmesini sağlamaktır. Ümit, bereket, kutsallığı temsil eder.

Kırmızı: Al ve kızıl renkler, Türk ruhu ve inancını yansıtmaktadır. Türklerin Al bayrak kullanmaları ateş kültü ile açıklanır. Çin kaynaklarına göre Kırgız hanlarının otağında kırmızı bayraklar bulunmaktadır.

Hazırlık, Mezarlık ziyareti, Kır gezileri, Ateş üzerinden atlama, Su ile ilgili ritüeller (su kaplarındaki suları yenileme, eski eşyaları suya atma vs.) Eğlenceler, Yardımlaşma gibi 7 aşamada gerçekleşmektedir.

Nevruz, kültürler arasındaki iletişimle farklı kültürlerce de benimsenmiş ve kutlanmıştır. Tarihi kaynaklar incelendiğinde eski Türk geleneği olduğu kesinlik kazanmıştır. Toprağı “ana” olarak bilen bütün Türk dünyasının ve insanlığın Nevruz Bayramı kutlu olsun…

Not: ÜLGEN: Türk mitolojisinde (tengricilik döneminde) Türklerin iyilik tanrısıdır. Tek tanrı inancında Göktanrı'nın oğlu ve gökyüzünün hükümdarı olarak görülmüştür. bai ulgan, ulgan gibi adlarla sibirya kavimlerince de yaratıcı tanrı olarak anılır.

Kaynak: *Hatice Emel Aşa - Nevruzun Türk Dünyasındaki İsimleri

*Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları-altayli.net-Geçmişten Günümüze Türk Kültüründe 21 Mart Nevruz Bayramı

*Kaşgarlı Mahmut - Divân-ı Lügat’it Türk