‘Sanki ben bu anı daha önceden yaşamıştım’
İlk kez 1876’da Fransız Fizikçi Emile Boiraç tarafından kullanılan dejavu kavramı, bilim literatüründe ise 1928’de Edward Titchener’in Bir Psikoloji Kitabı isimli eserinde tanımlanmıştır.
Dejavu, yaşanılan bir olayı daha önceden yaşamışlık veya görülen bir yeri daha önceden görmüş olma duygusudur. Kısacası bir anı daha önceden yaşamışlık hâlidir. Yaşanılan bir olayı daha önceden yaşamış veya görülen bir yeri daha önceden görmüş olma duygusu pek çok kişide zaman zaman yaşanmaktadır.
Bu anı daha önce yaşamıştım… Buraya daha önce gelmiştim… Bu olayı rüyamda birebir görmüştüm… Bu cümleler sayısız insanın kullandığı sıra dışı bir olayı anlatır. Dejavu, bize bir şeyleri tekrar tekrar yaşatır sanki…

Dejavu olayı gerçek mi?
İnsanların %60-%80'inin hayatları boyunca en az bir kez dejavu yaşadığı biliniyor. Ancak dejavu hâlâ anlaşılabilmiş değil.

Geçmişi tekrar yaşamak ne demek?
Geçmişe dönüş ya da istemsiz tekrar eden bellek, bireylerin eski deneyimleri ya da eski deneyimlerin ögelerini ani ve genellikle güçlü bir şekilde yeniden deneyimlediği psikolojik fenomendir. Bu deneyimler sevindirici, üzgün, heyecan verici veya herhangi başka bir duygu olabilir.

Dejavu olunca beyinde ne olur?
İnsan beyni, mükemmel çalışmaz, sıkça hata yapar. Hatalar, hafızada var olan bilgileri bozar, çarpıtabilir, kimi zaman da siler. Bazen, belleğimizdeki bilgiler, şifreli bilinç kaybı (kriptoamnezya) ile büyük oranda yok olur, yalnızca küçük bilgiler kalır. Sonraki zamanlarda, benzer durumlar yaşandığında, bu silinmiş anı yeniden anımsanmaya çalışılır ama tam ve net olarak hatırlanamaz. Bu durumda, deja vu gerçekleşir. Beynin sağ lobu ile sol lobunun milisaniyeden daha küçük bir zaman farkı ile çalışması, bir taraf diğer taraftan önce algıladığı için, geç algılayan taraf bu olayı daha önce yaşamış gibi olur. Sinir aksonlarındaki minik bir sapmadan kaynaklanır. İslamiyet'te dejavu, ruhun bedenden önce yaratılışıyla açıklanır. Ruh vücuttan önce yaratılır ve kader de vücuttan ve yaratılıştan önce bellidir. Her olay Levh-i Mahfuz'a göre cereyan eder ki ezelden belli olan bu bilgiler, daha önce yaşanmış birer hatıra gibi kişinin zihninde görüntülere yol açabilir.
Dejavu, çoğu zaman zararsız ve geçici bir his olmasına rağmen, bazı durumlarda altta yatan ciddi sağlık sorunlarının bir belirtisi de olabilir. Eğer dejavu hissi sık ve rahatsız edici hale geliyorsa veya diğer belirtilerle birlikte ortaya çıkıyorsa, bir doktora başvurmak önemlidir.