Erdek Konyak Fabrikası[1]

Osmanlı Devleti’nin üzüm üretiminin değerlendirilebileceği bir yer aranırken ticari açıdan doğal olarak birinci sınıf şarap ve konyak üretimi akla gelir. Şarap üretimi bizde epey eskidir. Mürefte[2], Erdek, Bozcaada gibi şarabıyla meşhur yerler bulunduğu gibi her yerde özgün üzüm cinslerinden şarap üretilir. Ancak konyak üretimi henüz emekleme dönemindedir. Hem deva hem de keyif aracı olan konyak, çoğunlukla dışarıdan getirilerek tüketilmektedir. Son zamanlarda Erdek’te güzel bir konyak fabrikası kurularak saf üzüm ve şaraptan konyak üretilmeye başlanmıştır. Ülke üretimi olması ve yerel ticarete de katkısının olmasından dolayı yazımızda bu kuruluştan ve kurucusu Aleksi Efendi’den bahsetmeyi yararlı gördük. Erdek Konyak Fabrikası aslında 15 sene önce kurulmuştu. Ama asıl gelişme ve genişlemesi şu son iki senede olmuştur. Aleksi Efendi, Erdek’te yıllık 200.000 okka[3] şarap yani 500.000 okka üzüm harcanmasıyla ortaya saf konyak çıktığını ifade ediyor. Bu konyak, tüm ülkeye dağıtılarak tüketilmektedir. Fabrikanın yıllık konyak üretimi 60.000 şişeyi geçmektedir. Aleksi Efendi, sanatındaki maharetinden dolayı hükümet tarafından sanayi madalyasıyla[4] onurlandırılmıştı. Ayrıca Filibe Sergisi’nden[5] de gümüş madalya almıştı. Fabrikanın üretimi fazla olduğu için kalan kısmı saklanarak eskitilmekte yani yıllandırılmaktadır.

Erdek’te Aleksi Kotroni Efendi’nin Eski Konyak Üretimi Yapan Büyük Fabrikası[6]

Fabrikanın konyağı sadece üzümden üretiliyor. Ülkemizde ihraç edilen konyak üretiminin hepsinin üzerindedir. Fabrikanın asıl hizmeti, hükümet tarafından verilen sanayi madalyasından sonra başlamıştır. Şişelerin üzerine Osmanlı arması konulması izni de bundan sonra verilmiştir. Aynı şekilde Chicago[7] ve Filibe Sergilerinden Erdek konyağı ayrıca madalya kazanmıştır.

Erdek konyağı incelemesinde faydaları ve saflığı Saray Baştabibi Mavroyani Paşa[8], Zambako Paşa[9] ve Horasancıyan Efendi[10], Hıfzıssıhha Genel Müfettişi Bonkowski Paşa[11], Kimyager Apéry [12], Vahan Efendilerin[13] tanıklıklarıyla onaylanmıştır.

Bu konyağın içinde zararlı madde bulunduğunu kanıtlayan kişiye 100 lira ödül verilecektir. Sahtesinden korunmak için şişelerin üzerine bulunan umumi vekâletin imzasına bakılır. Merkez şubesi İstanbul’da, Balıkpazarı’nda; umumi vekili Kantarya[14] tüccarlarından Nikolaki Pandazopulos’un 6 numaralı mağazasıdır. Galata’da, Mumhane’de Nomiko Han’da 77 numaralı Borgi Nomiko Efendi’nin mağazası da şubesi konumundadır.

 

[1] Servet-i fünun-2 Mart 1894 6. Cilt, Sayı 155, Sayfa 395.

[2] Myriophyto, Tekirdağ ilinin Şarköy ilçesine bağlı bir mahalledir. Mürefte’nin geçmişinde deniz ticareti, şarap üretimi önemi yer tutar. 1650-1900 yıllarında Fransa ve İtalya'ya Mürefte'den gemilerle şarap ihracatı yapılmıştır.

[3] 1 okka₌1.282 kg

[4] İftihar-ı Sanayi Madalyası, Osmanlı İmparatorluğu'nun bir madalyasıydı. İlk olarak Sultan II. Abdülhamid tarafından verildi. Madalyanın ön yüzünde amblem yer alır ve ön yüzünde, ödül sahibinin adının yazılması için boş bir alan bırakan iki dal bulunur.

[5] Filibe Uluslararası Fuarı 1892'den beri Filibe'de düzenlenen Bulgaristan'ın en büyük ve en eski uluslararası ticaret fuarıdır.

[6] Servet-i Fünun-12 Temmuz 1895 Cilt: 9, Sayı 234, Sayfa 225.

[7] Kolomb Dünya Fuarı ya da Kolomb Dünya Sergisi, Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfetmesinin 400. yıl dönümünün kutlanması ve anılması için 1893 yılında Chicago'da düzenlenen uluslararası fuardır.

[8] Ispiro Mavroyani veya Spiridon Mavroyeni Paşa, Osmanlı padişahı II. Abdülhamit'in özel hekimi, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Hocası, Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane Başkanı ve Meclis-i Ayan üyesiydi.

[9] Dimitri Zambako Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun önde gelen cerrahlarından birisi olan Osmanlı ve Yunan liberal siyasetçidir.

[10] Mikail Horasancıyan, Osmanlı sivil hekimlerindendir.

[11] Charles Bonkowski, aslen Polonyalı bir Osmanlı vatandaşı olarak dünyaya geldi. Sultan II. Abdülhamid'in baş kimyageri olarak görev yaptı. Meclis-i Umur-ı Sıhhiye'de (Karantina Meclisi) Hıfzıssıhha Umum Başmüfettişliği unvanını elde etti.

[12] Ortaköy’de eczanesi bulunan eczacı Nicolas Apéry’nin oğlu olarak İstanbul’da doğdu. Taksim’de Ayaspaşa Caddesi ile Kazancı Yokuşu arasındaki Ahır Sokak No. 11 adresinde her türlü kimyasal, mikroskopik, tıbbi ve endüstriyel analizlerin yapıldığı bir analiz laboratuarı (Laboratoire de Recherches et Analyses Chimiques, Microscopiques, Médicales et Industrielles) kurdu.

[13] Ohannes Vahanyan Efendi, Osmanlı bürokrasisinde uzun yıllar Adliye Müsteşarlığı yapmıştır. Vahan Efendi, ayrıca Tercüme Cemiyeti’ne seçilmiş, Maarif Nazırı Kimyager Derviş Paşa’nın müsteşarlığını ve Mekteb-i Sultani’nin müdürlüğünü yapmıştır. Henri-Victor Regnault’nun “Premiers éléments de chimie” adlı kitabını “Isgızpunk Kimiagan Kidutyan (Kimya Biliminin Temel İlkeleri)” adıyla Ermeniceye çevirmiştir. Bu kitap Ermenice ilk çağdaş kimya kitabıdır.

[14] Bugünkü adıyla “Kantarcılar”.