Son birkaç haftadır, bu sütunlarda yakın geçmişte yayımlanan bazı yazılarımı, güncelleyerek ve birazda özetleyerek sizlere yeniden aktarıyorum. Elbette o yazılarıma bu sütunlarda yeniden yer vermem durduk yere olmuyor. Bir vesileyle benzer durumlarla karşılaştığımda yani yeri geldiğinde, ‘zaruret hasıl olduğunda’ bu türden tekrarlara yer veriyorum. Bugünkü yazımın bir benzeri üç  yıl önce sanırım haziran sonunda “Bilinmeyenli Denklem!” başlığıyla yayımlanmıştı. Şimdi o yazımı güncellenmiş haliyle sizlerle paylaşacağım;

Yaşamın içinde bilinmeyenli denklemler vardır. Hayatta, bilinmeyen denklemleri bilenler ve çözmeyi başaranlar, hayatı birileri gibi ıskalamamış ve hatta çok başarılı olanlardır. Matematik de bilinmeyen denklemleri çözmek için çeşitli formüller mevcuttur. Örneğin; Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler, (a, b € R ve a≠0) olmak üzere, ‘ax + b = 0’ cebirsel ifadeleridir. Bu eşitlikte ki, ‘X’ e bilinmeyen, a ve b'ye de katsayı denir, a ve b, sabit katsayılardır. Denklemin ‘Çözüm Kümesi’ ise; “Denklemi oluşturan bilinmeyen değerlerine (denklemin kökü) köklerin oluşturduğu kümeye ise (denklemin çözüm kümesi) denir.” Bilinmeyenli denklem çözülürken şu sıralamayla çözülür: “Bir eşitliğin iki tarafına aynı sayı eklenebilir veya iki tarafından aynı sayı çıkarılabilir. Bir eşitliğin iki tarafı aynı sayıyla çarpılabilir veya iki tarafı sıfırdan farklı bir sayıya bölünebilir. Eşitliğin diğer tarafına geçen terim işaret değiştirir. Bilinenler, eşitliğin bir tarafına, bilinmeyenler bir tarafına toplanır.” Buna göre; ‘ax + b= 0 → ax = -b → x= "-b/a dır’ diye kabul edilir. Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler, problemleri ile hayatımızda, önemli bir yer tutar. Örneğin; “Dengede olan bir terazinin diğer kefesindeki ağırlığı vs. birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler ile bulabiliriz. Öte yandan birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemler problemleri ile matematikte de önemli yer tutarlar.”

Bilinmeyenli denklemlerin çözümü amacıyla, günlük yaşamdan bir örnek probleme de yer verebiliriz; "Bir sınıftaki öğrenciler 2'şer oturunca 10 öğrenci ayakta kalıyor. 3'er olarak oturunca 3 sıra boş kalıyor. Buna göre sınıf mevcudu kaçtır?" probleminin çözümü; “2x + 10 = 3(x-3)” ile “2x + 10 = 3x – 9” formülünün uygulanması sonrasında devamında, “2x- 3x = -10-9”dur. Bir başka yolla çözüm formülünün sonucu ise; “-x = -19 x= {19}” olarak bulunur. Yahut kesin çözüm; “19. 2=38 38+10=48” olacaktır. Bilinmeyenli denklemlerin matematiksel formüllerle çözümü, biraz karışık ve karmaşık olsa da aslında dikkatli olunduğunda oldukça kolaydır. Denemesi bedava, yaşamın içinde karşınıza çıkan bilinmeyenli denklemleri çözmek için; bilinmeyenleri “X” olarak ifade edin, hayattaki problemleri de sabit katsayılar olan, “a ve b” olarak nitelendirin. Problemlerin çözümünde denklemleri oluştururken, denklemi oluşturan bilinmeyen değerlerine (denklemin kökü) köklerin oluşturduğu kümeye ise (denklemin çözüm kümesi) denildiği asla göz ardı etmeyin. Sonra da şu sıralamayla problemlerinizi çözmeyi deneyin;

“Bir eşitliğin iki tarafına aynı sayı eklenebilir veya iki tarafından aynı sayı çıkarılabilir. Bir eşitliğin iki tarafı aynı sayıyla çarpılabilir veya iki tarafı sıfırdan farklı bir sayıya bölünebilir. Eşitliğin diğer tarafına geçen terim işaret değiştirir. Bilinenler, eşitliğin bir tarafına, bilinmeyenler bir tarafına toplanır.” Bu verilen formüller uygulandığında, karşınıza çıkan problemler gerçekten çözülür mü, çözülür. Çünkü ‘verilen formüller, karşılaştığınız sorunları çözmek amacıyla harcadığınız çaba ve gösterdiğiniz gayretler, sizin yaşama daha fazla tutunmanızı sağlayacak, zihninizi meşgul ederek diri kalmanızı sağlayacak, atalet ve hantallıktan kurtulacak, dolayısıyla yaşama daha sıkı sarılmanızı sağlayacaktır. İşte o zaman yaşamın içinde karşılaştığınız, bilinmeyenli denklemler içeren sorunlar, size vız gelecek, tırıs gidecektir. Bir anlamda, bilinmeyenli denklemler içeren sorunlar, sizin yaşam formülünüz içinde, çok kolay ve rahat çözüme kavuşacaktır!..’

Şimdi gelelim neden birdenbire matematiğe merak sarıp, bilinmeyenleri denklemler üzerine ahkam kestiğim, uzun uzadıya yaşamın bilinmeyenli denklemleri üzerine aritmetik formüllerle yanıt aradığımın asıl sebebini açıklamaya…

Gayet basit; “Hayat aslında basit bir matematik denklemidir. Denklemin kaç bilinmeyenli olduğu değil, kaçıncı dereceden yaşandığı önemlidir. Hiç şüphesiz ortada bir denklem olunca, içinde de çok sayıda bilinmeyen barındırdığı görülür. Eğer hayatta bazen bir veya iki ya da üç bilinmeyenli denklemlerle karşılaştığımızda bence düşünülmesi ve derhal gerçekleştirilmesi gereken şudur; Hayatın öyle bilinmeyenleri vardır ki, gerçek hayatta karşınıza öyle bilinmeyenler çıkar ki, matematiksel formüllerle çözdüğünüz ya da çözmeye çalıştığınız üç ya da dört bilinmeyenli denklemden çok daha fazla sayıda bilinmeyeni olduğunu görür ve yaşarsınız…”